Bộ trưởng Giáo dục: 'Không thể mang những điều muốn ra để nói'_keonhacai chuẩn

Nhà báo Hạ Anh:Liên quan tới các vấn đề về giáo dục thì câu hỏi gửi tớirất phong phú và đa dạng.

Chúng ta đã có nhiều câu hỏi đặt ra với các khách mời về giáo dục phổ thông vàbạn đọc Nguyễn Đức Anh thì quan tâm tới vấn đề đào tạo và gửi câu hỏi cho Bộ trưởng:“Thưa Bộ trưởng, ngài có suy nghĩ gì về tự do tư tưởng và tự do học thuật tại ViệtNam? Đó có phải là điều kiện tiên quyết để hướng tới một nền giáo dục khai phóng, tạora những thế hệ người Việt Nam sống đúng với phẩm giá của mình?

Bộ có giải pháp gì để đổi mới thực sự và toàn diện việc quản lý GDĐH ở cấptrường bằng mô hình Hội đồng nhà trường để giao quyền tự chủ cho chính cộng đồng mànhiều nước đã áp dụng rất hiệu quả?” (Nguyễn Đức Anh, 23 tuổi).

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận:Trước hết, liên quan tới câu hỏi về tự do tư tưởng,tự do học thuật trong các nhà trường. Tôi xin trả lời thế này. Tự do luôn là một khátvọng cao nhất của nhân loại, trong đó có dân tộc Việt Nam chúng ta.

Trước đây, khi đất nước chưa thống nhất thì Bác Hồ đã nói: “Không có gì quý hơnđộc lập, tự do”. Và biết bao nhiêu thế hệ người Việt Nam đã phải đổ xương máu đểgiành cho được độc lập và tự do. Đây là tự do của mỗi người dân và trong đó có cả tựdo của nhà trường.

Nói như thế để hiểu rằng Đảng, Nhà nước, ngành giáo dục đào tạo vàcả xã hội chúng ta đang từng bước để hoàn thiện tự do. Nhưng điều quan trọng là quanniệm thế nào là tự do. Sự khác nhau là ở chỗ này. Có người hiểu tự do là muốn làm gìthì làm.

Tôi thì rất tâm đắc quan niệm của Ăng – ghen (Friedrich Engels), người bạn chiếnđấu của Các – Mác (Karl Marx). Ăng – ghen nói rằng: “Tự do là tất yếu được nhận thức”.Tức là một sự bắt buộc phải làm nhưng mà anh hiểu là anh phải làm việc này, anh ýthức được anh phải làm.

Ví dụ anh là một người con trong gia đình thì anh phải có trách nhiệm với bố mẹ,với ông bà, với các em, các cháu. Anh là công dân, anh phải ý thức được trách nhiệmđối với đất nước. Anh là một con người sống trên hành tinh này thì anh phải có tráchnhiệm bảo vệ môi trường. Anh phải ý thức được trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền của anh,rồi anh hành động theo nhận thức đầy đủ về tất cả những chuyện đó thì lúc đó anh cảmthấy tự do. Tôi xin nhắc lại là tôi rất tâm đắc câu nói của Ăng – ghen: “Tự do là tấtyếu được nhận thức”.

Trong nhà trường cũng vậy, cần một không gian tự do, dân chủ nhưng không phải anhcó thể mang tất cả những điều muốn nói ra nói được.

Không thể nói những điều tráivới thuần phong mỹ tục, trái với đạo đức, không làm cho việc giáo dục các cháu trởnên tốt đẹp hơn. Nếu anh lại đem những điều đồi bại với truyền thống dân tộc hay bịcả xã hội lên án để tuyên truyền thì không được.

Cho nên ở đây chúng ta phải thống nhất ở chuyện phải phấn đấu đến tự do nhưng tựdo nhằm mục tiêu để xây dựng đất nước, nhằm mục tiêu để xây dựng con người và nhằmmục tiêu để xây dựng một xã hội tốt đẹp.

Còn bạn có nói đến Hội đồng quản trị nhàtrường, thì Luật Giáo dục ĐH được Quốc hội thông qua và đã có hiệu lực đã nói đếnviệc này rất kỹ và việc giao quyền tự chủ đi đôi với việc tự chịu trách nhiệm của cáccơ sở giáo dục đại học thì đã được luật hóa. Và đã được chúng tôi, Bộ GD-ĐT triểnkhai rất quyết liệt. Tuy nhiên Hội đồng nhà trường cũng chỉ là một trong các giảipháp.

Nó không phải là một giải pháp duy nhất, càng không phải là một giải pháp tạo nênđột phá, mà chỉ là một trong tổng thế rất nhiều các giải pháp khác đang được triểnkhai.

Nhà báo Hạ Anh: Nếu không phải là Hội đồng nhà trường thì cái gì là giảipháp đột phá để mang lại tự do tư tưởng và tự do học thuật cho môi trường giáo dụcđại học, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận:Tôi cũng nhiều năm là giảng viên, nhiều năm là quản lý ởkhoa, ở bộ môn trong nhà trường, thì tôi cảm thấy không khí học thuật trong cáctrường là dân chủ, những ý kiến khác nhau được trao đổi. Thậm chí ý kiến trái ngượcnhau được thảo luận để có thể đi đến thống nhất hoặc cũng có thể anh bảo lưu ý kiếncủa anh. Không sao cả.

Tôi không thấy có vấn đề gì nhiều liên quan đến vấn đề tự do trong sinh hoạt họcthuật. Và tôi làm việc ở một trường kinh tế thuộc khối khoa học xã hội, cũng nhiềuvấn đề nhạy cảm lắm. Ví dụ khi đó chúng tôi nói đến vấn đề phát triển kinh tế thịtrường thế nào, mô hình phát triển ra sao, rồi chúng ta hội nhập thế nào, rồi nhữngmặt trái của kinh tế thị trường, có cạnh tranh hay không, sức lao động có phải làhàng hóa không, trong thị trường của chúng ta có thị trường lao động không.

Đấy là những vấn đề cũng rất nhạy cảm vào thời điểm đó, nhưng đều được traođổi rất thoải mái, thẳng thắn và đều được cảm nhận, tiếp nhận một cách rất trân trọngmiễn là tất cả những ý kiến đó chúng ta đều xuất phát từ lợi ích chung của đất nướctrong những thời điểm rất quan trọng.

Nhà báo Hạ Anh:Xin cảm ơn Bộ trưởng. Liên quan đến vấn đề này thì bạnTrần Văn Tuấn, 42 tuổi có gửi câu hỏi tới ông Christian Bodewig: “Ông có thể chia sẻnhững bài học từ các nước khác về vai trò tự chủ của các trường học và ý nghĩa của nóđối với việc đào tạo con người?”

Ông Christian Bodewig:Bà Victoria vừa rồi cũng đã nói tới sự thiếu khớpnối giữa các thành tố khác nhau trong hệ thống. Ví dụ như có sự thiếu khớp nối giữacác doanh nghiệp và các trường ĐH. Và có một cách mà chúng ta có thể cải thiện đểgiải quyết sự thiếu ăn khớp đó là cải thiện hệ thống cung cấp thông tin.

Ví dụ chúng ta có thể cung cấp thông tin, những nhà tuyển dụng thì họ mong muốnngười lao động có những kỹ năng gì hoặc chúng ta có thể cung cấp thông tin là hiệnnay những nghề nào là những nghề đang phát triển, rồi những công việc nào hiện nayđang được tạo ra tức là có những cơ hội nghề nghiệp, công việc như thế nào v.v…

Trên những cơ sở thông tin ấy thì các trường đại học, cao đẳng hay là các trườngdạy nghề họ sẽ có thể có những phản ứng lại để nắm bắt cơ hội chẳng hạn. Có một điềunữa thế này, đó là cho dù chúng ta có thông tin hoặc thông tin với chất lượng tốtnhưng cơ chế ra quyết định trong trường không cho phép có sự tự do hay tự chủ thì cáctrường sẽ không thể nắm bắt được cơ hội này hoặc có những phản ứng phù hợp trên cơ sởnhững thông tin mà họ nhận được.

Chúng ta phải đảm bảo được họ có quyền tự chủ. Ngoài ra họ phải có năng lực để đưara quyết định đó trong các trường ĐH. Một vấn đề chúng tôi cũng thấy trên thế giớicũng như các nước ở châu Á thì cũng thế thôi.

Trong các trường hợp các trường, các cơ sở giáo dục được trao quyền tự chủ cao hơnthì vấn đề về thiếu khớp nối ít nghiêm trọng hơn.

Kể cả ở Việt Nam, chúng ta cũng thấycó một ví dụ tốt ngay cả trước khi ban hành Luật giáo dục đại học mới đây thì đã cónhững trường ĐH được giao quyền tự chủ như ĐH Đà Nẵng là một đại học khu vực ở ViệtNam.

Họ đã được giao quyền tự chủ trong việc ra quyết định và họ cũng đã xây dựngquan hệ đối tác với các doanh nghiệp, mời các doanh nghiệp cùng tham gia vào để chohọ những lời khuyên về nội dung giảng dạy, chương trình giảng dạy, phương pháp giảngday v.v…

Họ cũng hợp tác với các trường ĐH, các cơ sở giáo dục ở nước ngoài để cùng giúpxây dựng các chương trình đào tạo phù hợp với yêu cầu mới, cũng như phù hợp vớinguyện vọng của sinh viên.

Như vậy, quyền tự chủ sẽ giúp cho các trường đại học cóthể xây dựng được các nội dung giảng dạy, chương trình giảng dạy mà nó phù hợp vớinhu cầu của thị trường.

• VietNamNet